Artikelen

Waarheid en vertrouwen. Dat waren wel de twee kernthema’s van de VVOJ-Conferentie 2024 (Vereniging van Onderzoeksjournalisten) die op 15 en 16 november in De Doelen in Rotterdam werd gehouden. ‘Onverschrokken de nieuwe wereld in’, is het motto voor de onderzoeksjournalistiek vanaf nu. Koppel dit aan de vele sessies over het vertrouwen van het publiek krijgen, jongeren vasthouden door shortform, data analyseren en online-communities en de EU onderzoeken en je kan stellen dat de 500 deelnemers van deze uitverkochte conferentie bepakt en bezakt met inspiratie het nieuwe jaar in gaan. 

Ernstige vertragingen, zwartgelakte bladzijden en doorlopende rechtszaken – met een gemiddelde behandeltijd van 172 dagen, tegenover de wettelijke beslistermijn van vier weken, zorgt de WOO voor frustraties, boosheid en gebrek aan vertrouwen over en weer. En dat de Wet Open Overheid (WOO) in de uitvoering goed vastloopt, is niet nieuw. Talloze rapporten zijn verschenen over het disfunctioneren van de vroegere WOB en ook misstanden in de WOO-uitvoering worden zorgvuldig aan de kaak gesteld (Rijksoverheid, Volkskrant, Open State en Follow the Money). Kortom, hoog tijd om dit dossier ook op een andere manier aan te vliegen.  

Waar de een moeiteloos een stilleven tekent, lukt het de ander nauwelijks om het niveau van het tweebenige poppetje te overstijgen; los van het individuele talent kunnen we echter allemaal schetsen en tekenen. En dat zouden we vaker moeten doen, zeker in onderzoeksprojecten. Tekeningen maken zaken helder, bespreekbaar en kunnen als onderzoeksinstrument belangrijke informatie ontginnen.

Nog geen stoute plannen voor de herfstvakantie? Breng dan volgende week beslist een bezoek aan de Dutch Design Week, een week waarin ontwerpers op tal van manieren laten zien hoe ze onderzoek doen en complexe maatschappelijke uitdagingen vormgeven. Ook wij doen mee! Daarom een overzicht van de lectoraatsactiviteiten, evenals een aantal must-sees voor de journalist die wij zeker niet overslaan.

Tijdens de Dutch Design Week 2024 krijgen bezoekers van het jaarlijkse evenement de kans om in het Klokgebouw in Eindhoven kennis te maken met MAI, de virtual human van MindLabs. MAI is ontworpen om menselijke interacties na te bootsen. Zij kan gesprekken voeren en emoties tonen. In MAI House kunnen bezoekers dit zélf ervaren en precies naar die ervaring zijn onderzoekers Anne Lisa Giesen en Nancy de Goey heel benieuwd.

Bepaalt een leidinggevende de werksfeer of maakt de werksfeer de leidinggevende? Dat willen we onderzoeken. Maar voor we daarmee verder gaan, bespreken we wat in onze eigen ogen een ‘goede leidinggevende’ is, kortom, wat vinden wij een echte ethische leider?

Vol glittermake-up en met zonnehoedjes en regencapes bezochten bijna vijftienhonderd mensen deze zomer De Donkere Kamer (DOKA) van Fontys Journalistiek op Lowlands en Zwarte Cross. In onze verduisterde tent/container met rode lampjes onderzochten we samen met het Nationaal Klimaat Platform de invloed van taal en beelden uit de klimaatjournalistiek op Nederlandse jongeren. Soms in de zeikende regen, soms in een verzengende hitte; de weersextremen onderstreepten de urgentie van ons veldwerk. De festivalgangers leek het nauwelijks te deren: ze wilden ‘hun steentje bijdragen aan de wetenschap’ of vonden klimaatjournalistiek ‘een belangrijk onderwerp’. Al kregen we ook redelijk wat (bewuste) nieuwsmijders langs. En hoewel we de data nog moeten analyseren, kunnen we wel wat tipjes van de sluier oplichten.

Het Nederlandse zorgsysteem loopt vast, en hoewel de expertise van verpleegkundigen vaak mist in journalistieke artikelen, mengt een groeiende groep verpleegkundig influencers zich online nadrukkelijk in het debat. Wie zijn deze zogenaamde ‘nursefluencers’? Welke argumenten brengen ze ter sprake en hoe doen ze dat? Een team van onderzoekers uit de lectoraten Ontwerpen aan de Journalistiek en Persoonsgerichtheid in Een Ouder Wordende Samenleving van Fontys brengt deze belangrijke spelers binnen het zorgdomein in kaart en onderzoekt wat hun invloed is op het zorgdebat. Het consortium, bestaande uit onderzoekers en werkveldpartners, kwam onlangs bijeen om de eerste resultaten te bespreken.

Net als veel van onze studenten en docenten, gaan ook wij naar festivals deze zomer. Speciaal voor de Zwarte Cross en Lowlands hebben onderzoekers Floor van der Wal en Daphne van Paassen namelijk een Living Lab gecreëerd. Een Donkere Kamer, waar vroeger foto’s in werden ontwikkeld, waarin we de invloed van taal en beelden uit de klimaatjournalistiek op jongeren onderzoeken.

Zoek naar ‘smart city’ of ‘slimme stad’ online en bekijk de afbeeldingen. Wat kom je tegen? Veelal overzichtsafbeeldingen, iconografisch weergegeven digitale stromen en sensoren in de gebouwde omgeving, alles in zakelijk blauw. Het lijkt een stad van de toekomst, met vele lagen en complexe infrastructuur.

Hij wordt ‘onthaastingsgoeroe’ genoemd. Zelf is de wetenschapper wars van deze titels. Hartmut Rosa maande donderdag 6 juni een zaal met zo’n 150 theologen en belangstellenden om niet langer in control te zijn en zich open te stellen voor ‘resonance’.

Last van de informatie-overload rond de ontwikkelingen rond kunstmatige intelligentie en journalistiek? Heel erg begrijpelijk, want bijna iedere dag wordt er ergens op de wereld een rapport gepresenteerd, een interessant beschouwend artikel over AI binnen ons werkveld gepubliceerd of een nuttige tool getest.  

My mission? Find a publisher and become a best-selling phenomenon of course. Armed with a draft synopsis of my project tucked under my arm and, just in case that isn’t enough, a pair of new shoes on my feet. Who would dare refuse me?

“De geschiedenis herhaalt zich,” stelt Jukka Niittymaa, AI-expert van het Finse bedrijf Sherpa. Zijn publiek: vijftig Europese studenten Journalistiek die naar de Finse hoofdstad Helsinki zijn afgereisd om tijdens de jaarlijkse bijeenkomst van het Forum for European Journalism Students meer te leren over kunstmatige intelligentie (AI). Onder hen was FJ’er Sander de Jonge. Welke nieuwe perspectieven op AI heeft deze ervaring hem opgeleverd?

Aan de stad Perugia zelf is niet zoveel meer gebeurd sinds pak ‘em beet 1100. De oude stad met dwaalsteegjes en kastelen is gebouwd op een berg. Daar klim je elke ochtend naar toe, om in oude Pinokkio-achtige zalen te luisteren naar lezingen over bijvoorbeeld AI, genderongelijkheid in de journalistiek of frontliniejournalistiek Het centrum is vergeven van de journalisten, veel Nederlanders dit keer, maar ook Finnen, Fransen, Britten, Amerikanen. Je zit in een soort journalistieke bubble in de sprookjesstad Perugia. Zo begint lectoraatslid Marieke van Willigen haar tip over International Journalism Festival Perugia. Samen met lectoraatsleden Thijs van den Houdt, Elizabeth Venicz en Serena Achaw, deelt zij haar ervaring en terugkijktips.

Docentonderzoekers van het lectoraat Ontwerpen aan de Journalistiek, software-engineers van Fontys ICT, de lector van Universiteit Breda, innovatiemanagers van DPG Media en ruim dertig journalistiekstudenten gingen woensdag 3 april in gesprek over journalistieke innovatie met demissionair staatssecretaris Fleur Gräper-van Koolwijk van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap. In het debatcentrum van MindLabs resulteerde dat in een levendig gesprek, waarbij de staatssecretaris duidelijk het innovatief onderzoek omarmde.  

“Ze vliegen er met duizenden tegelijk uit.” Collega Thijs van den Houdt kijkt tevreden naar zijn telefoon. Tijdens onze lunch zijn we bezig met een grote digitale cleanup ter vermindering van de CO2-uitstoot.

Wat is ontwerpend onderzoek? En wat kunnen we hiermee in de journalistiek?

Wat is het aan deze vorm van journalistiek dat zo aantrekkelijk is? Het Lectoraat onderzoekt hoe live journalistiek in het onderwijs kan bijdragen aan publieksgerichtheid en innovatie.

Spiegeltje, spiegeltje aan de wand: hoe komt AI in de krant? Journalisten publiceren de laatste jaren steeds meer over kunstmatige intelligentie. Volgens de Wetenschappelijke Raad voor Regeringsbeleid leidt dit in Nederland tot onrealistische hoop én angst voor de technologie. Wat zeggen internationale onderzoeken over de impact die een journalist kan hebben met berichtgeving over technologische ontwikkelingen en thema’s?

Van de illustere New York Times en andere gewaardeerde namen als ANP of De Groene Amsterdammer, tot provisorische redactieruimtes in een crisisgebied. Welke rol hebben ze in deze wereld?

Sinds de release van ChatGPT is er veel aandacht voor kunstmatige intelligentie. Het wordt disruptieve kwaliteiten toegedicht, maar is het zo goed als lijkt?