ETHIEK OP HET SCHERPST VAN DE SNEDE
Marieke van Willigen

Van de vele lezingen die ik heb gevolgd, wil ik twee lezingen voor het voetlicht brengen, die van genderrechten in de journalistiek en frontliniejournalistiek. Bij de eerste lezing vertelden bekende verslaggevers en juristen uit Afrika, Zuid-Amerika en China (namedropping: Stephanie Musho en Luciana Peker) over hun strijd voor vrijheid voor vrouwen in de journalistiek en in de samenleving. De doordachte en genuanceerde visie op de samenhang en de oorzaken van ongelijkheid, geven hoop. Tegen de verdrukking in, letterlijk. Telefoons die zijn ‘gestolen’ en teruggegeven vol spyware en dickpics. Gendergelijkheid wordt gezien als iets buitenlands, vertellen ze. Er is nog een lange weg te gaan, maar het is een moedige strijd. Het laat je ook zien waar wij hier in Nederland en West-Europa vandaan komen en op wiens schouders we staan.

Bekijk hieronder de sessie terug. Lees verder als je wilt Marieke’s indruk op oorlogsfotografie wilt lezen.

Aan de rand van het centrum, een paar steegjes lager, ligt de zaal San Francesco el Prato. Oude ruïnerestanten zijn wederopgebouwd tot een nieuwe zaal met veel licht, the best of both worlds. ‘The art of war journalism.’ is de lezing die op dit kruispunt van oude en nieuwe architectuur wordt gegeven. Een locatie die past bij de inhoud, want frontliniejournalistiek zit in wezen ook op de tweesprong van zeer betrokken journalistiek en de ‘toxic love of justice, and war love.’ (Jeremy Bowen) Verslaggeverij op het scherpst van de snede. Foto’s van de oorlogsfotograaf zijn hier te zien.

HOOP EN DREIGING
Elizabeth Venicz

Het International Journalism Festival in Perugia heeft altijd zo’n moment dat je een knoop in je maag krijgt omdat even glashelder wordt waar journalistiek echt om draait. Twee jaar geleden was dat het optreden van de Indiase journaliste Rana Ayub. Ik denk nog regelmatig aan hoe ze daar stond, totaal op van de stress na alle online- en live-bedreigingen en rechtszaken en toch niet van plan om op te geven. Dit jaar waren het de Palestijnse journalisten die doodmoe maar gedreven hun verhaal deden. De twee minuten stilte die we tijdens het festival op het mooie plein van Perugia hielden voor al die gedode Palestijnse journalisten voelde als een schamele genoegdoening voor zoveel onverteld leed en onrechtvaardig geweld.

Vervolg Elizabeth’s verhaal onder de Instagrampost van het International Journalism Festival.

View this post on Instagram

A post shared by journalism festival (@journalismfest)

Bij Maria Ressa, de Filipijnse journalist en Nobelprijswinnares, werd onderdrukking iets waar je je niet door uit het veld moet laten slaan. Vrolijk antwoordde ze op een vraag waar ze hoop uit haalde. “Ik zit toch nog niet in gevangenis?”  

“Wist iemand al dat Orbán Euronews heeft overgenomen?”

Hoop zat er ook in de prachtige initiatieven die aan het woord kwamen. Zoals The Prison Journalism Project in de VS dat nieuws maakt samen met gevangenen. Of Global Press dat vrouwelijke journalisten opleidt en ondersteunt ‘in worlds least covered places’.  

Diversiteit en inclusie, twee jaar geleden nog een hot topic, was duidelijk uit en AI was in. Daar stonden de langste rijen voor. Maar er was ook veel aandacht voor de druk op de journalistiek, en dan nog het meest op vrouwen, vanuit autoritaire regeringen en extreemrechtse bewegingen. De Hongaarse journalist Andras Petho vertelde wat ons te wachten stond als je moet opereren in een medialandschap dat steeds meer opgekocht wordt door de regerende partij. Wist iemand al dat Orbán Euronews heeft overgenomen?  

In dat kader beveel ik de bijeenkomst over hoe de reguliere pers met extreemrechts moet omgaan van harte aan alle Nederlandse media aan.

De vier aanwezige journalisten gaven heldere aanbevelingen waarvan ik de belangrijkste bij terugkomst in Nederland met voeten getreden zag: “Reconsider newsworthiness.” Ofwel, het is geen nieuws als iemand van extreemrechts weer wat radicaals roept. Dat is een doelbewuste politieke strategie. Door extremistische balletjes op te gooien, schuiven ze het debat steeds verder naar rechts op. Ga daar niet in mee, maar ‘take back control of the narrative’.

HET THEATER WANNEER WANTROUWEN IN MEDIA REGEERT
Thijs van den Houdt

Tijdens het panel over fictie in de journalistiek reflecteert Poolse acteur Adam Kuzycz-Berezowski op de vorige regering van zijn thuisland. Volgens hem overwoog een ruime meerderheid van de lgbtq-plus-gemeenschap zelfdoding, in belangrijke mate door het radicaal rechtsconservatieve politieke klimaat in Polen. Met het prijswinnende theaterstuk Wedding wilde het Contemporary Theater mensen alsnog kennis laten maken met de community, en wel door mensen van hetzelfde geslacht met elkaar te laten trouwen op het podium (Polen kent geen homohuwelijk). “Wij droomden van een land waar mensen gelijke rechten hebben en vrij kunnen zijn ongeacht hun seksuele oriëntatie. Wat daar op het podium gebeurde was magisch; doormiddel van dit stuk gingen die dromen avond aan avond in vervulling.” 

“Het theater is een plek voor fictie en fantasie, maar wanneer burgers en journalisten de waarheid en het woord worden ontnomen, worden theaters de laatste plek om de waarheid te zeggen.”

Ook medepanellid Serhii Kolesnikov gebruikt ‘semifictie’ in zijn journalistieke werk. Bij het Oekraïense platform Inker werken journalisten aan wat Kolesnikov ‘sociale cartoons’ noemt. Op die manier trekt het medium nieuwe lezers die normaal gesproken wantrouwig staan ten opzichte van media, het nieuws mijden of ‘er simpelweg door verveeld zijn’.  

Gevestigde naam tijdens dit panel is Florence Martin-Kessler, die met het succesvolle Live Magazine laat zien dat fictie en journalistiek elkaar allang hebben gevonden. “Bijna elk verhaal is geschikt zolang de persoon op het podium legitiem is, enigszins geobsedeerd over het onderwerp en de enige ter wereld die dit verhaal kan vertellen. Onze verhalen zijn negenennegentig procent waar; wij voegen een beetje verwondering toe.” 

In de komende jaren werkt het lectoraat aan een eigen interpretatie van fictie, persoonlijkheid en subjectiviteit in de journalistiek en het journalistiekonderwijs. Dit geweldige panel was een duwtje in de rug. Ten overvloede. 

Onder de video deelt Serena Achaw lessen die ze heeft opgedaan in een indringende sessie over bronbescherming.

WAT ALS JE VERHAAL MEER KWAAD DAN GOED DOET
Serena Achaw

De Russische Sasa Lekovic (president Investigative Journalism Center) schraapt zijn keel. Hij kijkt de zaal rond, lijkt alle gezichten te scannen: “I want you to look me in the eyes when I talk to you.” Ik schrok van de Russische strengheid, maar als Lekovic met diepe emotie begint te vertellen over hoe hij een jong meisje in nog meer gevaar bracht door één van zijn stukken over mensenhandel, begrijp ik het. Er zijn mensen vermist door zijn verhalen.  

De regendruppels plakten nog aan mijn jas toen ik een ietwat kleine zaal van het International Journalism Festival binnenstapte. Het informatieboekje had ik tegen mijn borst aangedrukt, opengeslagen op de bladzijde waar een aankondiging van de lezing ‘Protecting victims: lessons learned from reporting on human trafficking’ op stond. Naast Sasa Lekovic spraken Maria Delaney (editor Noteworthy), Ismail Einashe (journalist en auteur) en Geesje van Haren (Lost in Europe) over hun ervaring met bronbescherming. De kern van hun verhalen over het interviewen van mensenhandel slachtoffers: het verhaal dat je maakt als journalist over die slachtoffers kan ze dubbel zo erg traumatiseren of in nog meer gevaar brengen. 

“I want you to look me in the eyes when I talk to you.”

De Nederlandse Geesje van Haren en Engelse Ismail Einashe werken voor Lost in Europe, een journalistiek project dat het verdwijnen van vluchtelingenkinderen in Europa onderzoekt. Van Haren legt uit dat ze altijd een tolk meeneemt die de moedertaal van het kind spreekt en iemand die het kind kan vertrouwen. “Maar wat als de tolk aan hun kant staat?”, vraagt iemand uit het publiek. “Wat als de tolk incorrecte informatie doorgeeft?” Dat komt zeker voor, maar hoe vaak is lastig te bepalen blijkt uit het verhaal. Lost in Europe onderzoekt het, maar in deze lezing gaat het niet om de cijfers, maar om bewustwording. Als journalist moet je keuzes maken; de journalisten van Lost in Europe beschermen de identitiet van geïnterviewden door hen nooit herkenbaar op te voeren. Het is bij dit soort onderwerpen van groot belang dat je als journalist de veiligheid van je bronnen garandeert. De lezing eindigt met Lekovic’s woorden.

“And sometimes it’s better to not publish a story.”