Live journalistiek in de lift

Black Box in Finland nodigt journalisten live op een podium uit om een verhaal of onderzoek aan het publiek te vertellen. Dor live (Roemenië) en Live magazine (Frankrijk) gebruiken daarbij ook muziek, dans en documentair theater in journalistieke shows. Stich!, het live journalistieke podium in Canada, Zetland live (Denemarken) en De Balie (Nederland) focussen vooral op het maken van een live journalistiek programma waarin acteurs een journalistiek onderzoek naspelen. De gedeelde noemer van al deze initiatieven is dat Live Journalistiek wereldwijd aan belangstelling lijkt te winnen.

“Live journalistiek mag, getuige het groeiende aantal activiteiten en podia, in de lift zitten, het genre is allerzins niet nieuw.”

Een goede definitie van live journalistiek ontbreekt. Het wordt vaak beschouwd als een nieuw journalistiek genre waarin journalisten nieuwsverhalen presenteren aan een live publiek (Ruotsalainen & Villi, 2021).  Veel live journalistieke initiatieven maken daarbij gebruik van theatrale, muzikale en performatieve methoden, of combinaties daartussen, veelal met als doel het publiek een totaalervaring te bezorgen.  Of zoals journalistiek professor Zelizer het treffend verwoordt: “There’s a growing recognition that these platforms offer an engagement with current events that perhaps isn’t being attended to or provided by mainstream journalism.” (Sillesen, 2015). 

Live journalistiek mag, getuige het groeiende aantal activiteiten en podia, in de lift zitten, het genre is allerzins niet nieuw. Journalistiek en theater kennen van oudsher veel raakvlakken. In het oude Griekenland, vormde het Theater van Dionysus een ontmoetingsplaats voor politieke en journalistieke bijeenkomsten. In Nederland speelden de Rederijkers in de middeleeuwen een belangrijke rol in het vormgeven van de politieke opinie en het journalistieke debat (Arets, 2023). Maar ook de Chinese Huobaoju (“levende krant”) (Taylor, 2013) of de Living Newspapers in de Verenigde Staten (Cox, 2023), zijn mooie voorbeelden hoe journalistiek door de eeuwen zijn weg naar de publieke ruimte heeft gevonden.   

In Staged News beschrijft Jordana Cox (2023) hoe in New York de Living Newspaper een cruciale rol speelde in het experimenteren met journalistieke vertelvormen en publieke interactie. Dit team van journalisten en theatermakers bracht begin 1900 in New York en andere grote Amerikaanse steden journalistieke theatershows ten uitvoer, waar soms wel 2000 bezoekers op af kwamen. Cox prijst echter niet zozeer de impact van deze journalistieke producties, maar vooral de poging van deze groep om nieuws op een andere manier te presenteren. “This alternative was collaborative, self-conscious, and dynamic. Living Newspapers espoused a commitment to rigorous truth-telling while experimenting with who news was for and what it could do (Cox, 2023; p. 3).  

Toch wordt live journalistiek, ondanks zijn rijke ontstaansgeschiedenis, spaarzaam benoemd in journalistiek onderzoek. Dat is opmerking want juist vanwege de sterke focus op publieksgerichtheid en de zoektocht naar nieuwe manieren om verhalen te vertellen, biedt het een belangrijke inspiratiebron voor actuele journalistieke uitdagingen in het herstellen van journalistiek vertrouwen en het stimuleren van journalistiek vernieuwing (Cooper, x). 

Recente onderzoeken geven aan dat Live journalistiek vanwege het aspect van fysieke aanwezigheid en de sterke focus op publieke betrokkenheid de relatie tussen het publiek en de journalistiek kan verstevigen (Vodanovic, 2021). Soms kunnen journalisten zelfs een rol spelen als ‘community builders’ (Cooper). 

De veelal creatieve, of belichaamde vormen van verhalen vertellen, zouden daarnaast ook kunnen aanzetten van een gedeelde publieke behoefte aan verandering (Freire 2009).  

Vanwege de genoemde aspecten lijkt Live Journalistiek dan ook een uitstekende methode om journalisten in opleiding te laten oefenen met competenties rondom publieksgerichtheid en vernieuwing. Reden voor ons Lectoraat om Live Journalistiek als onderwijsmethode te verkennen. In 2022 experimenteerden we met een eerste voorstelling De Laatste Druppel over het werkveld van het Waterschap. Daartoe werken we nauw samen met het lectoraat Communicatie en Journalistiek van Hogeschool Ede (Stijn Postema), het Fontys lectoraat Artistic Connective Practieces (Falk Hubner), de Master Performing Public Space (Danae Theodoriodu). Uit de reflecties van studenten blijkt dat deze vorm van journalistiek hen niet alleen aanzet tot nieuwe invalshoeken maar vooral ook bewuster laat zijn van de publieke rol die ze vervullen.  

Dat is de reden voor ons om deze vorm verder ontwikkelen in nauwe samenwerking met onze partners van het Live Journalism Netwerk.  In februari 2024 presenteren we een nieuwe voorstelling “Ieder zijn eigen K-hole” over het gebruik van ketamine in de publieke ruimte.  De voorstellingen vormen de basis voor het ontwikkelen van Live Journalistiek onderwijsmodules.